Donanım Kartları

6. DONANIM KARTLARI 

Anakart üzerindeki genişleme yuvarına takılan kartlara verilen genel isimdir. Önceleri
anakartlar  üzerinde  PCI,  ISA,  AGP  gibi  slotların  sayısı  çok  olurdu.  Bunlar  eklenecek
donanım kartları  sayısını artırmak  içindi. Günümüzde  ise onboard  (tümleşik)  teknolojisinin
gelişmesiyle eskisine nazaran daha az genişleme yuvasına ihtiyaç duyulmasına sebep oldu.

6.1. Ekran Kartı 

Bilgisayar  ekranındaki  bütün  yazı  ve  grafiğin  oluşturulmasında  işlemci  ile  ekran
arasında görev yapan dönüştürücülerdir. Bilgisayarlarda görüntü kalitesi hem ekran kartına
hem de monitöre bağlıdır. Ekran kartının kalitesini ise fiziksel yapısı, kullandığı veriyolu ve
ara  yüz  çeşidi  (CGA,  VGA,  SVGA)  belirmektedir.  Ekran  kartı  bilgisayar  sisteminin  4
bileşenini kullanır.

  Anakart: Ekran kartına veri için bağlantı ve enerji sağlar.
  Mikroişlemci: Her bir pikselle ne yapacağı kararını verir.
  Bellek: Ekran kartına gönderilecek bilgileri geçici olarak tutar.
  Monitör: Ekran kartında gelen bilgileri görüntüler.

6.1.1. Ekran Kartının Yapısı ve Çalışması 
Görüntünün oluşturulmasında ve monitöre aktarılmasında etkin rol alan temel
bileşenler Ģunlardır:
  VGA BIOS: Ekran kartının çalışmasını  sağlayan komutlar  içermektedir. Yani
ekran kartının ne zaman ne iş yapacağını bu bileşen belirlemektedir.
  Grafik İşlemci  (GPU): Ekran kartının beyni gibidir. Görüntü hesaplamalarını
ve  görüntü  işlemlerini  mikroişlemciye  (CPU)  yansıtmadan  ekran  kartında
gerçekleştiren bir yongadır.
  Video RAM: Grafik  işlemci görüntüyü oluştururken hafıza olarak  ekran kartı
üzerindeki hafızayı kullanmaktadır. Bu da ana belleğin sadece CPU  tarafından
kullanılarak performansın artmasına sebep olmaktadır.
  RAMDAC (dijital-analog çevirici): Ekran kartının görüntü belleğindeki dijital
(sayısal)  verileri  monitörde  görüntülenecek  analog  sinyallere  dönüştürerek
ekran kartının monitör çıkışına gönderir. RAMDAC’in verileri dönüştürme ve
aktarma  hızı,  ekran  tazelenme  hızını  belirler.  Bu  hız  Hz  cinsinden  ölçülür.
Örneğin  monitörün  ekran  tazeleme  hızı  70  Hz  olarak  ayarlanmışsa  görüntü
saniyede 70 defa yenilenir.
 

LCD  ekranlar  dijital  sinyalleri  görüntülediklerinden  ekran  kartının  görüntü
belleğindeki görüntülenecek veriler RAMDAC’e gitmeden direkt ekran kartının DVI (digital
visual interface) çıkışına aktarılır.


Bilgisayarın  işlemcisi  tarafından  işlenen  veriler  anakart  ile  ekran  kartının  görüntü
belleğine  aktarılır.  Görüntü  işlemcisi  görüntü  belleğindeki  verileri  işler  ve  görüntü
hesaplamalarını yaptıktan  sonra görüntü belleğine gönderir. Bu veriler buradan RAMDAC
birimine  gider.  Görüntü  belleğindeki  bilgiler  RAMDAC’e  aktarıldıktan  sonra  bu  bellek
boşalır.  Boşalan  belleğe  görüntü  işlemci  tekrar  veri  iletir.  RAMDAC  bu  dijital  verileri
monitörde görüntülenecek analog sinyallere dönüştürüp ekran kartının çıkışına gönderir. Bu

işlemler  sırasında  Video  BIOS’da  ekran  kartının  veri  akışını  kontrol  eder  ve  düzenler.
Veriyolu  hızı,  görüntü  belleğinin  kapasite  büyüklüğü  bu  işlemlerin  süresini  azaltır  ve
görüntü kalitesini artırır.

6.1.2. Ekran Kartı Çeşitleri 

Fiziksel  yapısına  göre  ekran  kartları  onboard  (tümleşik)  ve  haricî  (genişleme
yuvalarına  takılan)  ekran  kartları  olmak  üzere  ikiye  ayrılır.  Günümüzde  çeşitli  üreticiler
tarafından her türlü kullanıma uygun olarak ekran kartları üretilmektedir.


Veriyolu  standardına  göre  ekran  kartları;  ISA,  PCI, AGP,  PCI-X  ve  PCI-e  şeklinde
gruplandırılabilir.

  

Ekran kartı  seçerken bilgisayarınızı ne amaçla kullanacağınıza karar vermiş olmanız
gerekir. Ofis  ortamında  kullanılacak  bir  bilgisayarın  sahip  olacağı  ekran  kartı  ya  da  basit
işlerde kullanılacak bir bilgisayarda kullanılacak bir ekran kartı çok yüksek bir performans
sunmak  zorunda değildir; bu  tip  ihtiyaçlar  için ortalama bir model yeterli olacaktır. Ancak
yeni  nesil  bilgisayar  oyunlarını  oynamak  isteyen  ya  da  tasarım,  çizim  ve  animasyon
yazılımları  ile  uğraşmayı  düşünen  bir  kullanıcı,  çok  daha  gelişmiş  ve  yüksek  fiyat
karşılığında satılan modellere yönelmelidir.

  SLI:  SLI  (scalable  link  ınterface)  teknolojisi  iki  kartı  aynı  anakart  üzerine
bağlayarak grafik işleme performansını çok büyük ölçüde artırmaya yarayan bir
yapıdır.  iki ayrı  fiziksel ekran kartı üst bağlantı  ile bağlandıktan sonra yazılım
ile  gerekli  ayarlamalar  yapılarak  tek  bir  ekran  kartı  gibi  çalışma  Şekli
göstermesine  rağmen  iki  adet  ekran  kartının  performansına  yakın  bir  güç
sunmaktadır. Aşağıdaki resimde SLI bağlantı şekli çizilerek gösterilmiştir.


  Crossfire: SLI teknolojisine benzer bir teknoloji olan ve crossfire teknolojisi ile
2  veya  daha  fazla  çekirdeğe  sahip  ekran  kartı,  uygun  şartlar  altında  birbirine
bağlanarak performans artışı sağlanmaktadır.


PCI-e  ekran  kartı  günümüzde  en  çok  kullanılan  ekran  kartı  çeşididir.  Sebebi  ise
veriyolları konusunda anlattığımız gibi PCI-e veriyolunun bant genişliğinin yüksek oluşudur.

6.1.4. Ekran Kartı Montajı 

Ekran kar grafiksel işlemlerde bilgisayar performansını belirleyen unsurlardan biridir.
Bu kadar  işlem yapıp bileşenin  ısınmaması düşünülemez. Bazı ekran kartlarında  haricî güç
girişi bile bulunmaktadır. İyi bir ekran kartının bulunduğu bilgisayar kasasının da çok iyi fan
sistemine ihtiyacı vardır.

EKRAN KARTI MONTAJ ADIMLARI                                

Kasa üzerinde ekran kartının takılacağı slotun
karşısına gelen genişleme yuva kapağı çıkarılır.

Ekran kartı slota yerleştirilip bastırılarak yerine
oturması sağlanır.

Slotun en arkasındaki kilidin kapanması ekran
kartımızın yuvasına oturduğunun göstergesidir.

En son ekran kartı vida ile kasaya sabitlenir.

6.2. Ses Kartı 

Ses kartı, sayısal olarak tutulan ses bilgilerini analog ses sinyallerine ve aynı zamanda
da analog ses sinyallerini sayısala dönüştürmektedir. Hoparlörden alınan ses, dijital bilginin
analog sinyale dönüşmüş şeklidir. Mikrofondan bilgisayara kaydedilen seste, analog sinyalin
dijital ses bilgisine dönüşmüş şeklidir.


Ses kartları günümüzde onboard  (tümleşik) olarak gelmektedir. Haricen bir  ses kartı
takmak istiyorsak BIOS’tan onboard ses kartı devre dışı bırakılmalıdır.

6.2.1. Ses Kartının Yapısı ve Çalışması
Ses kartının temel bileşenleri şunlardır:
  DSP  (digital  signal  processor):  Kartın  ses  üreticisidir.  DSP,  gerekli  notaları
wavetable hafızasının değişik bölgelerinden değişik hızlarda okuyarak müziğin
ya da sesin ortaya çıkmasını sağlar.
  FM/wavetable  synthesizer:  Ses  kartından  gelen  dijital  bir  sesi  eş  değer  midi
sesine dönüştürür.
  DAC/ADC:  Analog  sinyalleri  dijitale  çevirerek  ses  kartının  bunları
işleyebilmesini  sağlar.  Ayrıca  dijital  ses  bilgilerini  çıkışta  analog  sinyallere
çevirir.
  CD audio connections: CD-ROM’da müzik CD’leri çalabilmek  için sürücünün
arkasında bulunan analog line çıkışından ses kartının üzerindeki line girişine bir
bağlantı yapılır.
  S/PDIF:  Üreticiler  tarafından  geliştirilen  bu  ara  birim  cd  player,  DAT  gibi
kaynaklardan sayısal veri aktarımı kayıpsız yapılabilir.
  TAD:  Ses  kartı  ile  modem  arasında  yapılan  bağlantı  ile  gelen  telefon  sesi
hoparlöre  aktarılır  ve  mikrofon  ile  cevap  verilebilir.  Telefon  çaldığında  ses,
modem  üzerinden  TAD  noktasına  bağlı  kablo  ile  ses  kartına  aktarılır.
Mikrofondaki seslerde ses kartı ile modeme taşınır. Bunların yapılabilmesi için
faks/modem kartın “voice” özelliği olması gerekir.
  AUX-IN:  Çeşitli  kartlar  (tv,  radyo,  mpeg)  ile  ses  kart  arasında  bağlantı
kurulduğu  yerdir.  Bu  kartlardaki  ses  sinyallerinin  ses  kartına  aktarılmasını
sağlar.

Ses kartının bağlantı portları:


  Line In (mavi): Teyp ya da CD player’deki sesleri bilgisayar ortamına aktarır.
  Microphone In (pembe):  Ses kartın mikrofon girişidir. Dış ortamdaki seslerin
mikrofon  bilgisayara gönderilmesini sağlar.
  Line Out  (yeşil):    İki  hoparlörün    ya  da  kulaklığın    kullanılmasını  sağlayan
çıkıştır. 3D ses sistemlerinde buraya front (ön) hoparlörler bağlanır.

  Rear Out (turuncu):  3D ses rear (arka) hoparlörler buraya bağlanır.
  Joystick/MIDI port:  Joystick ve MIDI aygıtlarının bağlanmasını sağlar.

Bilgisayarın  çevre  birimlerinde  girilen  analog  ses  sinyalleri  ses  kartına  aktarılır. Ses
kartının  analog  dijital  çeviricisi  (ADC)  tarafından  analog  ses  sinyallerini  dijital  sinyallere
dönüştürür. Dijital  hâle dönüştürülmüş  ses  sinyalleri DSP’ye  aktarılır. Bu birim  tarafından
veriler  işlenir.  DSP  verileri,  anakartın  veriyoluna  iletir.  Bu  dijital  veriler  mikroişlemci
tarafından işlenir ve depolanması için depolama birimlerine aktarılır.

 Bilgisayardaki  ses  verilerini  dinlemek  için  dijital  ses  verileri  depolama  aygıtlarında
okunur,  mikroişlemciye  aktarılır  ve  ses  kartındaki  DSP’ye  iletilir.  DSPveriyi  çözer.
Çözülmüş veri ses kartının dijital analog çeviricisi (DAC) tarafından analog ses sinyallerine
dönüştürülür ve ses kartının çıkışına aktarılır.



6.2.2. Ses Kartı Çeşitleri 

Ses  kartları  veriyolu  standardına  göre  ve  fiziki  yapılarına  göre  çeşitli  şekillerde
sınıflandırılabilir.  Veriyolu standardına göre ses kartlar ISA, PCI ve PCI express olarak üçe
ayrılır. Fiziki yapılarına göre  ise anakartla  tümleşik olanlar (onboard) ve anakarta sonradan
takılabilenler  olmak  üzere  ikiye  ayrılır.  Ayrıca  ses  kartlarında  3D  teknoloji  ürünleri  de
üretilmektedir.
  ISA
  PCI
  PCI-e




Ses  kartları  günümüzde  genellikle  anakart  üzerinde  tümleşik  (onboard)  şekilde
gelmektedir.

Haricî bir ses kartı anakart üzerindeki PCI yuvasına takılabildiği gibi taşınabilir USB
girişli bir ses kartı var ise doğrudan arabirimlerden biri olan USB portuna takılabilir.

6.3. Ethernet Kartı 

Bilgisayarlar arasında her türden verilerin transferini kablolar aracılığı ile taşıyabilmek
için kısaca ağ denilen yapılar oluşturulur. Ağda bulunan makinelerin sayısı ve mesafelerine
göre çok değişik yapı ve bağlantı oluşturulabilir. Yerel ağın oluşturulmasında kullanılan ve
bilgisayarla arasındaki fiziksel bağlantıyı sağlayan kartlara ethernet kartı denir.



Ethernet kartı = Ağ kartı = NIC (network ınterface card) = LAN kartı

6.3.1. Ethernet Kartının Yapısı ve Çalışması 

Ethernet kartı bilgiyi paketler hâlinde yollar. Bunun  iki  türlü  faydası vardır.
Birincisi büyük bir dosya transferi yapan bir bilgisayar, ağın tamamını uzun bir süre
meşgul  durumda  tutmamış  olur.  İkincisi  ise  büyük  bir  dosya  paketlere  ayrılmamış
olsaydı,  aktarım  esnasında  bir  bozulma  olursa  bu  dosyanın  tamamının  yeni  baştan

gönderilmesi  manasına  gelirdi.  Oysa  paketlere  ayrılınca  sadece  bozuk  olan  parça
tekrar gönderilir.
Ethernet veri paketinin yapısı sabittir. Her paket şu dört bilgiyi içerir:

Destination MAC adres  Source MAC adres  Veri  CRC kodu

  Destination MAC adres:  Alıcının MAC adresi
  Source MAC adres:  Gönderenin MAC adresi
  Data : Gönderilecek veri
  CRC code: Hata kodu. Gönderilen verinin bozulup bozulmadığını kontrol eden
koddur.

Ethernet kartlarının sahip olduğu dünyada  tekil olan ve 48 bit genişliğinde bir adresi
vardır. Bu adrese MAC adresi denir.

Bir bilgisayarı bir ağa veya bilgisayara bağlamak için TP (Twisted Pair-Çift Bükümlü)
veya koaksiyel kablo kullanılır. Günümüzde RJ-45 konnektörlü ethernet kartları kullanıldığı
için  buna  bağlı  olarak  TP  kablolar  kullanılmaktadır.  Bu  kabloların  içinde  4  çift  bükümlü
kablo bulunmaktadır.   Farklı tip iki cihazın birbirine bağlanırken düz-standart-straight, aynı
tip cihazların birbirine bağlanmasında ise cross-çapraz kablo kullanılır.

6.3.2. Ethernet Kartı Çeşitleri 

Konnektör yapılarına göre ethernet kartları:

  BNC  konnektörlü  ethernet  kartları:  Eski  teknoloji  olan  BNC  konnektörlü
kartlar,  koaksiyel  kablo  kullanan  ethernet  kartlarıdır.  En  fazla  10 Mbps  veri
iletimini sağlar.



  RJ-45  konnektörlü  ethernet  kartları:  Bükülü  kablo  çifti  kullanan  ethernet
kartlarıdır. EIA/TIA 568A ve EIA/TIA 568B olmak üzere  iki standardı vardır.
Çift  bükümlü  kablonun  ucuna RJ-45  konnektörü  takılır.  10,  100,  1000 Mbps
hızlarında veri iletimini sağlar.




  Veri  iletim hızlarına göre ethernet kartları: Günümüzde RJ-45 konnektörlü
ethernet kartları üretilmektedir. Bu kartlar 10 Mbps, 10/ 100 Mbps, 1000 Mbps
gibi farklı veri iletim hızlarına sahiptir.

6.3.3. Ethernet Kartı Montajı

Ethernet  kartları  günümüzde  genellikle  anakart  üzerinde  tümleşik  (onboard)  şekilde
gelmektedir.

Haricî bir ethernet kartı anakart üzerindeki PCI yuvasına  takılabildiği gibi  taĢınabilir
USB  giriĢli  bir  ethernet  kartı  var  ise  doğrudan  arabirimlerden  biri  olan  USB  portuna
takılabilir.

6.4. Diğer Donanım Kartları 

Bilgisayarda  tümleşik  olarak  gelmeyen  genişleme  kartları  anakarttaki  slot  sayısının
müsaade  ettiği  kadar  bilgisayar  donanımına  eklenebilir.  Eğer  takılacak  bir  slotunuz
kalmamışsa USB portlarından haricî  (external) olarak ekleyebilirsiniz. Tabii bu da USB’yi
kullanan diğer cihazların bant genişliğini azaltmış olacaktır.

6.4.1. TV/Capture Kartı 

Televizyon yayınlarının bilgisayarda seyredilmesini sağlayan buna bağlı olarak video
ve  resim  kaydedilmesine  olanak  sağlayan  genişleme  kartıdır.  TV  kartları  standart  bir
donanım  olmadığı  için  genelde  tümleşik  olarak  gelmez,  sonradan  genişleme  yuvalarına
takılır. TV kartlarını dijital ve analog olmak üzere ikiye ayırabiliriz.

TV kartları üzerinde “tuner” denen ve anten üzerinden gelen çeşitli frekanslara sahip
sinyallerden istenen sinyali alıp çıkarma görevini yapan bir bileşene sahiptir. Örneğin havada
karasal  yayın  yapan  onlarca  kanalın  frekansı  var  ve  hepsinin  frekansları  farklı.  Bu
frekanslardan  izlenmek  istenen  kanalın  frekansının  geçişine  izin  veren  ve  diğerlerini
filtreleyen  yapılara  tuner  denir.  DSP  (dijital  işaret  işleyici)  yardımıyla  elde  edilen  bu
sinyaller işlenerek ses ve görüntüden oluşan televizyon sahneleri oluşturulur.

  Analog TV kartı: Karasal TV yayınlarının bilgisayarda izlenmesini
sağlayan TV kartıdır.

  Dijital TV kartı: Dijital TV yayınlarının görüntülenmesini  sağlar. Bunun  için
uydu anteni takılmalıdır.
 


Capture kartı, dijital veya analog olarak kodlanmış bir videoyu, bilgisayara aktarmak
amacıyla kullanılır. Günümüz TV kartları ve bazı grafik kartları (mesela ATI all in wonder),
aynı  zamanda  capture  etme  özelliğine  sahiptir.  Birden  fazla  kartın  işini  yapan  kartlara
kombine kart denir. Fakat kombine kartların genellikle birkaç dezavantajı vardır.
  Giriş-çıkışları, ilave kartlar kadar zengin değildir.
  Kombine  kartlar  sesi  genellikle  ses  sinyali,  ses  kartına  bağlandığı  için
uzun filmlerde ses ve video, senkron olmayabilir.
  Kombine  kartlarda  genellikle  yazılımsal  kodlayıcı  olduğundan  yüksek
çözünürlükte düşük performans verir.
  Kayıt  işlevini  kodlanmamış  biçimde  yaptıklarından  video  dosyalarının
boyutu çok yüksek olur.

Capture  kartı  analog  ve  dijital  girişlere  sahip  olabilen  ve  video  ve  ses  sinyallerini
dijital ortama aktarmak için kullanılan kartlardır.

6.4.2. SCSI Kart 

SCSI  (Small  computer  system  ınterface-küçük  bilgisayar  sistemi  arabirimi  “skazi”
diye okunur.), bilgisayarlar tarafından çevre birimlerini sisteme bağlamak için kullanılan bir
paralel  arabirim  standardıdır.  SCSI  aygıtları  sabit  diskler,  optik  sürücüler,  tarayıcılar  veya
teyp sürücüleri olabilir.Bir SCSI kartına bilgisayarın içindeki bir PCI yuvasına yerleştirilir.


SCSI  kartı  satın  alınmak  istendiğinde  anakartın  SCSI  bileşenleri  ile  uyumlu
olduğundan emin olunmalıdır.

SCSI  teknolojisini  IDE’ye  tercih  edilmesinin  en  büyük  nedeni  çok  daha  hızlı  veri
aktarabilmesidir.  SCSI  sürücüler  sunucu  kullanımında  hem  hız  hem  güç  bakımından  da
tercih  edilmektedir. Bunun nedeni SCSI  kartının kendi  işlemci  çipinin bulunması ve SCSI
sürücülerin 7/24 çalışmaya göre tasarlanmış olmasıdır.

Bir  SCSI  kartına  büyük  bir  avantajı  da  kart  başına  15  cihaza  kadar  bağlantı
sağlayabilmesidir.

6.4.3. Güvenlik Kartı

Güvenlik  kartı,  sisteminizi  bilgisayar  virüslerinin  etkilerine,  kaza  sonucu
dosyaların  silinmesine  ya  da  bozulmasına,  elektrik  kesintisinden  oluşan  yazılım

bozulmalarına  ve  yetkisi  olamayan  kullanıcıların  yapılandırma  ayar  değişiklerine
karşı koruyan kartlardır.


Güvenlik  kartları  genel  CMOS  ve  BIOS  bilgilerinde  kullanıcı  tarafından  yapılan
değişiklikleri de geri getirebilir. Bütün sayılan bu işlemlerin yapılabilmesi için tek yapılması
gereken bilgisayarın yeniden başlatılmasıdır.

Tüm  yazılım  ve  donanımlarıyla  hazır  hâle  getirilen  bilgisayar  sisteminize  en  son
güvenlik  kartı monte  edilir. Yazılımı  yüklendikten  sonra  devre  dışı  bırakabilmek  için  bir
şifre  belirlenir.  Aktif  edildikten  sonra  çalışma  esnasında  yapılan  bütün  değişiklikler,
bilgisayar yeniden başlatıldıktan sonra eski hâline geri dönecektir.